سمپاشی کنه :
طبق تجربه من در سمپاشی منازل علیه کنه کبوتر معمولا آلودگی در شمال تهران و منازلی که در طبقات بالای ساختمان هستند دیده می شود و معمولا در پشت پنجره ها یا کانال کولر که کبوتر های وحشی مثل یاکریم لانه ساخته بودند و آنجا را ترک کرده اند به داخل منزل نفوذ کرده است. روش سمپاشی کنه کبوتر به این صورت است که بایستی از ترکیب سموم فسفره و پیرتیروئیدی استفاده کرد و محل لانه کبوتر و محل استراحت در منزل مانند مبلمان و تخت و تشک را به خوبی سمپاشی کرد و برای 24 ساعت منزل را ترک کنید و پس از مراجعه نسبت به شستشوی لوازم منزل اقدام کنید.
ما درشرکت ارمغان بهداشت محیط با توجه به نوع شغل و وظیفه ای که در جامعه برای سمپاشی و کنترل آفات داریم، متوجه شدیم در 3 سال گذشته میزان آلودگی به کنه کبوتر در خانه به شدت افزایش یافته است و باعث نگران مردم شده است . در این مقاله سعی می کنم اطلاعات شفاف و بهتری درخصوص تشخیص کنه کبوتر و پیشگیری از آلودگی منازل به کنه کبوتر و مبارزه با کنه کبوتر در خانه و روش های سمپاشی کنه ارایه بدم .
کنه ها Ticks
پس از رده حشرات مهمترین رده بندپایان از نظر پزشکی، عنکبوتیان هستند.
این رده دارای زیر رده های متعددی است که برخی از آنها مثل کنه ها و مایتها، عقربها و عنکبوتها حایز اهمیت پزشکی قابل توجهی هستند. مهمترین زیر رده عنکبوتیان acarina یا Acari است که شامل کنه ها و مایت ها بوده و به راسته های مختلفی تقسیم می شود. در تمامی عنکبوتیان قطعات دهانی از دو جفت پیوست تشکیل شده که اولین جفت کلیسر نام داشته و معمولاً در انتهای مضرس و انبر مانند است و برای پاره کردن پوست میزبان و تغذیه به کار می رود. جفت دوم این پیوستها پالپ یا پدی پالپ Pedipalp یا پای آرواه ای است.که به صورت یه عضو حسی و گاهی نیز به شکل انبرک یا دست یا عضو گیرنده عمل می کند.
کنه ها و مایتها Mite دارای اختلافت مرفولوژیک و بیولوژِیک مشخص هستند:
1-اندازه کنه : کنه ها معمولاً درشت و در مرحله بلوغ بزرگتر از 2 میلی متر هستند ولی مایتها اکثراً میکروسکوپی و کوچک هستند و در مرحله بلوغ به ندرت به 2 میلی متر می رسند.
2- هیپوستوم در کنه ها دندانه دار ولی در مایتها غالباً ساده و بدون دندانه است.
3- کنه ها در سطح پشتی پنجه پای اول دارای یک عضو حسی به شکل فرورفتگی حاوی موهای حسی موسوم به اندام هالر می باشند ولی مایتها فاقد این عضو حسی هستند.
4- کنه ها اکثراً بندپایانی کم مو و یا با موهای کوتاه و نامشخص در سطح بدن و پاها هستند ولی مایتها غالباً پرمو و دارای موهای بلند و مشخص در سطح بدن هستند که گاهی برای انسان حساسیت زا نیز می تواند باشند.
از نظر بیولوژی نیز کنه ها تماماً دارای زندگی انگلی و خونخوار هستند ولی مایتها از نظر رژیم غذایی و نحوه زندگی بسیار متنوعند. تعداد زیادی از آنها زندگی آزاد و غیر انگلی دارند و از مواد پوسیده و یا قارچها تغذیه می کنند. برخی گیاهخوار و انگل گیاهان و درختان مختلف و آفت کشاورزی هستند . تعدادی خونخوار و انگل انسان، حیوانات اهلی و پرندگان هستند و بالاخره بعضی از آنها شکارچی بوده و از تخم ، لارو و بالغ حشرات و بندپایان دیگر تغذیه میکنند .
کنه ها همگی تخمگذارند ولی مایتها عاوه بر تخم ممکن است زنده زایی داشته باشند.
انواع کنه ها : کنه های نرم و کنه های سخت
خانواده Argasidae یا کنه های نرم soft ticks
الف- مرفواژی کنه های نرم : دارای بدنی پهن، بیضی، تخم مرغی و گاهی تقریباً چهار گوش هستند. پوست یا کوتیکول سخت، چرمی و یکنواخت است و پوشیده از پاپیلها یا برجستگی های کتینی است که در انواع مختلف شکل و اندازه آنها متغیر است.
شکل کنه و مرفولوژی کنه
ب- بیولوژی کنه های نرم : این کنه ها در تمام مراحل زندگی پس از خروج از تخم خونخوار هستند . کنه های نرم دارای دگردیسی ساده بوده و کنه خارج شده از تخم دارای سه جفت پا می باشد و لارو می باشد. این لارو پس از اولین پوست اندازی دارای چهار جفت پاشده و نمف نامیده می شوند. کنه های ماده تخمهای خود را به شکل دستجات 15 تا 300 عددی در محل زندگی میزبان و در جای مخفی و مناسب قرار می دهند که پس از یک تا چهار هفته تفریخ می شوند.لاروها و نمف ها جهت رشد و پوست اندازی به خونخواری نیاز دارند. که معمولاً در شب یا تاریکی انجام می گیرد. کنه های نرم دارای یک مرحله لاروی و 4 تا 8 مرحله نمفی هستند. سیکل تخم تا تخم درکنه ها 6 تا 12 ماه طول می کشد. که در صورت عدم دسترسی به میزبان این دوره طولانی می شود. کنه های نرم طول عمر بسیار زیادی داشته و 14 تا 15 سال و در شرایط سخت تا 30 سال نیز زندگی می کنند.
مقاومت آنها به گرسنگی بالاست و پس از هر بار خونخواری می توانند 5 تا 7 سال بدون تغذیه زنده بمانند.
خونخواری آنها کوتاه و حدود 20 دقیقه طول می کشد و پس از اتمام خونخواری میزبان را ترک می کنند.
خونخواری کنه
شکل کنه کبوتر
محل کنه در سگ
شکل کنه کبوتر از بالا
ج- اهمیت پزشکی کنه های نرم
خطرات کنه کبوتر برای انسان : گزش کنه ها غالباً دردناک و ایجاد عوارضی به شکل ورم موضعی و التهاب و حتی زخمهایی در محل گزش می کند که ناشی از قطعات دهانی قوی و خشن و بزاق سمی آنهاست. حضور این کنه ها در اماکن انسانی به خصوص در تعداد زیاد و گزشهای مکرر، مزاحمتهای فراوان و سلب آسایش انسان را سبب می شود.
علاوه بر اثرات گزش ، کنه های اورنیتودوروس ناقلین تبهای راجعه کنه ای آندمیک و اسپورادیک در مناطق مختلف جهان هستند.
د- مبارزه و سمپاشی کنه های نرم :
برای ایجاد محافظت فردی به طور موقت می توان از ترکیبات دورکننده مناسب مثل دی متیل فتالات، دی اتیل تولوآمید، ایندالون و بنزیل بنزوات به هنگام استراحت و خواب استفاده کرد و یا لباسها را به این ترکیبات آغشته کرد.
در صورت مشاهده کنه در سطح بدن می بایست با مواد محرک مثل کلروفرم ، اتر، بنزین، و یا حتی نزدیک کردن آتش سیگار به کنه، آن را وادار به خارج کردن قطعات دهانی از پوست کرد ولی از برداشتن سریع و عجولانه کنه به دلیل احتمال کنده شدن کاپیتلم و باقی ماندن آن در پوست و احتمالاً ایجاد عفونت ثانویه باید پرهیز شود.
برای سمپاشی کنه در اماکن انسانی و دامی می توان محلهای اختفا و استراحت کنه ها را با سموم کنه کش مختلف مثل محلولهای روغنی یا امولسیون (سم مخصوص کنه کبوتر ) مالاتیون 3% – سم لیندین 0.5 درصد – سم بایگون 1 درصد و سم دیبروم یا نالد 0.5 درصد به روش ابقایی سمپاشی کنه کرد. باید دقت نمود تا تمام سطوح داخلی ، خانه ها و اصطبل ها سمپاشی شود.
فیلم آموزش درآوردن کنه از پوست را ببنید .
کنه کبوتر :
در سه سال گذشته به صورت انبوهی در تهران کنه کبوتر مشاهده شده است و افراد زیادی از برای سمپاشی کنه در تهران و کرج با ما تماس گرفته اند که لازم میدانم در رابطه با کنه کبوتر توضیحات مختصری بدم.
کنه کبوتر با نام علمی ( ارگاس پرسیکوس) یا کنه مرغی معروف است و از زیر خانواده کنه های نرم (Argasidae) هستند.
کنه آرگاس عموماً انگل خارجی پرندگان اهلی و وحشی هستند و دارای بدنی تخم مرغی شکل یا گلابی شکل و پهن هستند . لبه بدن در کنه های آرگاس باریک و دارای حاشیه مشخص است که حتی پس از خونخواری نیز قابل تشخیص است .
دو گونه مهم این جنس در ایران شامل argas persicus که معروف به کنه ماکیان یا کنه مرغی است و غالباً روی مرغ و خروس و پرندگان اهلی زندگی می کند و argas reflexus که کنه کبوتری است که بر روی کبوترهای اهلی و وحشی فعالیت می کند.
در نوع کنه کبوتر یا رفلوکسوس بدن کشیده تر و تقریباً گلابی شکل (البته من میگم اشکی شکل یا شبیه دونه هندوانه)، حاشیه بدن ظریف تر وظاهر هاشور خورده دارد . نقوش چرخ درشکه ای دارای پاپیلهای بیشتر و کوچکتر است .
طبق تجربه من در سمپاشی منازل علیه کنه کبوتر معمولا آلودگی در شمال تهران و منازلی که در طبقات بالای ساختمان هستند دیده می شود و معمولا در پشت پنجره ها یا کانال کولر که کبوتر های وحشی مثل یاکریم لانه ساخته بودند و آنجا را ترک کرده اند به داخل منزل نفوذ کرده است. برای سمپاشی کنه کبوتر بایستی از ترکیب سموم فسفره و پیرتیروئیدی استفاده کرد و محل لانه کبوتر و محل استراحت در منزل مانند مبلمان و تخت و تشک را به خوبی سمپاشی کرد و برای 24 ساعت منزل را ترک کنید و پس از مراجعه نسبت به شستشوی لوازم منزل اقدام کنید.
از آنجاییکه کنه های کبوتر تا حدی به سموم مقاومت نشان می دهند بایستی از شرکت های سمپاشی کنه دارای مجوز بهداشت کمک گرفت .
در صورت آلودگی کبوتران یا پرندگان اهلی به کنه کبوتر بایستی حیوان را با پودر کوپکس یا پرمترین شستشو داد و کنه ها به دقت و طبق روش بالا از بدن حیوان جدا شوند و محل زندگی و لانه آن توسط سم فوق سمپاشی شود و یا توسط محلول تنباکو آبتنی داده شود. پس از مدتی با وایتکس شسته شود.
تخم کنه کبوتر
کنه کبوتر
اندازه کنه و شکل انواع کنه
اندازه کنه
کنه کبوتر ونوع گزش آن
کنه کبوتر در خانه : این کنه ها همراه کبوترهای اهلی یا وحشی (مثل یاکریم یا کفتر چایی) که در نورگیر ها، کانالهای کولر و پشت پنجره ها لانه می سازند وارد اماکن شده و با فزایش جمعیت و کاهش میزبان مناسب به انسان حمله می کنند . آلودگی به این کنه ها از مناطق مختلف ایران و در تهران گزارش شده است .
اولویت خونخواری این حشرات کبوتر ها هستند ولی با ترک محل کبوتر و یا مرگ آن از راه کانال کولر و یا پنجره وارد اتاق خواب می شوند و به سرعت تکثیر می شوند.تخم های تقریبا شرابی مایل به سیاه رنگ و گرد در دسته های چند صد تایی در لبه پنجره ها می گذارد .
مبارزه با کنه کبوتر در خانه :
برای پیشگیری از ورود کنه کبوتر به منازل به نظر اینجانب بایستی از ورود و لانه سازی کبوتر در بالکنو منازل جلوگیری کرد. ایجاد هر سطح ناهمواری با کارتن و سرامیک یا پوشندن محل با توری مرغی کاملاً موثر است . در صورت دیر متوجه شدن از لانه گزینی حیوان و تخم گذاشتن کبوتر، راهکار اخلاقی استفاده از سمپاشی ابقایی بالکن و پشت بام برای جلوگیری از ورود کنه احتمالی است .
چگونه کنه را از بین ببریم ؟ تنها راه حل سم پاشی می باشد .
نحوه سمپاشی کنه کبوتر :
کنه ها به دلیل پوست یا کوتیکول سخت،چرمی و یکنواخت به سختی به سموم جواب می دهند بنابراین روش سمپاشی کنه به این صورت است که از سموم پیرتیروئیدی و فسفره استفاده کرد. و میتوان در صورت آلودگی اولیه فقط اتاق خواب سمپاشی شود. ولی نیاز به ترک محل برای حداقل 24 ساعت دارد . همچنین باید به دقت نسبت به سمپاشی سقف کاذب و بالکن و اتاق خواب اقدام شود. پس از سمپاشی نیاز به شستشوی وسایلی که سمپاشی شده است .